Historia pewnej rekonstrukcji

Historia pewnej rekonstrukcji to relacja z odtworzenia nieistniejącego od dawna kościoła Wszystkich Świętych w Krakowie.
Pozwoli ona zorientować się w zakresie prac , zarówno przygotowawczych jak i „budowlanych”, których efektem jest model w skali 1:50, wiernie oddający stan obiektu na krótko przed jego rozbiórką w roku 1837.

Prace przy modelowej rekonstrukcji obiektu przebiegają zazwyczaj w trzech etapach:

Stadium pierwsze to dotarcie do materiałów archiwalnych, liczne kwerendy w archiwach państwowych i prywatnych, muzeach i placówkach naukowych a także kompletowanie wizerunków na obrazach grafikach i rysunkach.

Do stadium drugiego należy sortowanie i analiza zebranego materiału i stworzenie komputerowej wizualizacji przyszłej rekonstrukcji.

Ostatni etap to budowa makiety w wybranej skali, wraz z wiernym odtworzeniem wszystkich elementów, od głównej bryły obiektu do najdrobniejszego detalu architektonicznego czy rzeźbiarskiego.

Odtworzony w ten sposób obiekt, poprzez swoją trójwymiarowość i precyzję wykonania posiada ogromne walory poznawcze i przyczynia się do przywrócenia dawno zaginionych zabytków architektury.

 
 
mal. Klemens Bąkowski mal. Bogumił Gąsiorowski
mal. Józef Brodowski
mal. Feliks Księżarski Jabłoński mal. Teodor Baltazar Stachowicz

Kościół Wszystkich Świętych to jeden z tych nieistniejących już obiektów, który został stosunkowo dobrze udokumentowany.
Zachowało się kilkanaście wizerunków oddających ogólny charakter budynku, jednak żaden z nich nie jest na tyle rzetelny, aby stanowił wiarygodną bazę do rekonstrukcji, bowiem problemy zaczynają pojawiać się w momencie precyzowania szczegółów, wyglądu poszczególnych detali , nie mówiąc o trudnościach w określeniu proporcji i wymiarów całej budowli.
Porównując kolejne grafiki czy akwarele, bez trudu dostrzegamy różnice i niezgodności pomiędzy nimi, wynikające z wielu przyczyn, z których najistotniejsze to brak zmysłu obserwacji, uproszczenia wynikające z przyjętej wizji artystycznej czy w końcu mierne umiejętności rysownika.
Józef Brodowski ( 1781 – 1853 ) – malarz i profesor krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych z cała pewnością nie był mistrzem w swoim fachu – jego rysunki cechuje nieporadność, brak znajomości perspektywy i konstrukcji a jednak to jego prace zawierają największą ilość szczegółów architektonicznych i dekoracyjnych, co świadczy o tym, że rysownik nadrabiał brak umiejętności technicznych wnikliwą obserwacją natury i z tego względu jego rysunki stały się niezastąpione we wstępnej fazie rekonstrukcji kościoła.

Drugim, obok rysunków Brodowskiego dokumentem o kluczowym znaczeniu dla przygotowywanej rekonstrukcji kościoła Wszystkich Świętych był ogólny pomiar rzutu i przekroju kościoła, wykonany przez Feliksa Księżarskiego, zaopatrzony w podziałkę sążniową. Biorąc pod uwagę lokalizację inwentaryzowanego obiektu i czas jej wykonania , przyjęto do rekonstrukcji długość sążnia nowopolskiego, wynoszącą 172,8 cm. Na tej podstawie stworzono podziałkę przeliczeniową , niezbędną do szczegółowego zwymiarowania rysunku.
W wyniku przeprowadzonych badań i poszukiwań zebrano materiał, który posłużył do zbudowania komputerowego modelu kościoła. Na nim przeprowadzono niezbędne poprawki i naniesiono uzupełnienia a następnie na jego podstawie zbudowano makietę – rekonstrukcję.
Elewacja północna
Elewacja zachodnia
Elewacja południowa
Elewacja wschodnia
Dokonane uprzednio pomiary i przeskalowania, pozwoliły ustalić zasadnicze proporcje i wymiary hełmu. Odtworzenie detali zostało przeprowadzone głównie w oparciu o rysunki Brodowskiego, które jako jedyne zawierają ślady detalu i zdobnictwa. Można się tam dopatrzyć wstęgowej dekoracji podstawy, motywu kampanul na węższych ścianach trzonu czy kulowych zakończeń sterczyn na arkadach. W kilku przypadkach posłużono się analogiami, występujących w obiektach istniejących do dzisiaj, a najbliższy czasowo i stylistycznie okazał się hełm na krakowskim kościele św. Anny.
Modelowanie podstawy hełmu. Gęsto rozmieszczone profile posłużą do uformowania płaszczyzn zewnętrznych.
Ukończony montaż głównej konstrukcji hełmu.
Formowanie płaszczyzn zewnętrznych z ukazaniem charakterystycznych krzywizn.
Ukończona główna część hełmu
Ułożone listki, imitujące blachę. Na węższych ścianach widoczne są kampanule przed złoceniem.
Gotowy hełm z naniesioną patyną blachy miedzianej. Pozłocone zostały elementy zdobnicze, w tym kampanule i wstęgi.
 
Jedyny zachowany rysunek archiwalny, obrazujący kamienny podział okien kościoła, wraz z istniejącymi już wówczas ubytkami i zniszczeniami.
Projektowe odtworzenie podziału okien.
Gotowe okna ze zrekonstruowanym podziałem, wbudowane w ścianę kościoła
 
Rekonstrukcja portalu została przeprowadzona na podstawie rysunków Brodowskiego, oraz podobnych elementów, występujących w portalu kościoła św. Marka.
Gotowy, zrekonstruowany portal, wbudowany w model kościoła.
Prosty w konstrukcji portal z kamiennym obramowaniem...
...na rysunku Brodowskiego..
...w projekcie rekonstrukcji...
... wbudowany w ścianę makiety kościoła.